İnsan Hüquqları. Qaranlıqla işıq arasında
Xəyyam NAMAZOV (Qafqaz Universiteti)
Əgər bu gün müxtəlif dövlətlərin konstitusiyalarını və bir çox beynəlxaq sənədləri açıb baxsaq, digər bütün prinsiplərin ona görə dəyərləndirildiyi bir meyarla rastlaşacayıq – insan hüquqları.
Bəs nəyə görə ən əsas meyar? Görünür, tarix boyu qaranlıqla işıq arasında var-gəl edən insanlıq haqqlarının yoxluğunda, daha dəqiq desək, insan haqqları və ona aid qaydaların tanınmadığı bir dövrdə çox bəlalar görüb ki, bu gün haqq anlayışını ən əsas meyar kimi qəbul edir və ona ən yüksək dəyəri verir.
İnsanlıq insanın insana zülm etdiyi, insanın əşyadan fərqi olmadığı, qul kimi alınıb satıldığı, əyləncə üçün öldürüldüyü bir dövr yaşadı. Səmavi dinlərdə cahiliyyə və qaranlıq dövrü kimi təsvir edilən bu dövr, müxtəlif zamanlarda müxtəlif mədəniyyətlərə ilahi dinlərin gəlişi ilə işıqlandı. Yahudilikdə Hz Musa, Xristianlıqda Hz İsa və İslamiyyətdə Hz Məhəmmədin gəlişi həmin mədəniyyətlər üçün bir inkişaf və zülümdən qurtulma rolunu oynadı. Artıq insalar Tövrat, İncil və Quranda yazılan kimi, insana fərq qoymadan dəyər verəcək, zülm etməyəcək və daha xoşbəxt yaşayacaqdı.
Qaranlığın üzərinə işıq və aydınlanma kimi gələn din, görünür, üzərinə götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirə bilmədi. İnsanın öz mənfəətinə görə dindən suistifadə etməsi, dini aydınlanma vasitəsindən çıxarıb bir zülm maşınına çevirdi. Bununla insana zülm verən yeni bir sinif formalaşdı – ruhanilər. Sxolastika, irrasionalizm, doqmatizm kimi ideya sistemləri ilə insanların inancından suistifadə edən din “sadəcə inan və əməl et! Sən tanrı deyilsən ki nə etməli olduğunu düşünəsən və qərar verəsən” deyərək insanları kölə şəklinə çevirdi. Bəs insanaların yerinə kim qərar verəcəkdi? Təbii ki də Tanrının yerdəki nümayəndələri olan ruhanilər. Və bu qərarlara qarşı çıxan hər bir kəs öz yaradıcısına qarşı çıxmış olacaq və cəzalandırılacaqdı. Tarixdən bizə tanış olan inkivizasiya məhkəmələri, müxtəlif cür cəzalar, yandırılma, diri-diri basdırılma, daşqalaq olunma və başqa zülm növləri ilə din özünü bir qaranlığa çevirdi.
Sadəcə hissləri ilə hərəkət edən, inancından suistifadə edilərək istismar edilən insanlıq üçün yeni bir işıq, yeni bir aydınlama lazım idi. Bu tarixə İntibah dövrü kimi düşən və onun ardınca gələn maarifçilik hərəkatı, liberalizm, sosializm, ateizm, deizm, aqnostikizm, humanizm, pozitivizm, emprizim kimi ideyalar sistemi oldu. Dinin zülmünə qarşı yaranmış bu ideyalar insana yeni bir xoşbəxtlik açarı olan ağılı verdi. Artıq insan öz xoşbəxtliyini özü axtaracaqdı. Ruhanilərin dediyi kimi o sadəcə “əməl edən” birisi deyil həm də düşünən və özü qərar verən yəni ağlından istifadə edən birisi olacaqdı.
Ağılın hisslər zincirini qırması, öz azadlığını elan etməsi, onu yeni bir yola xoşbəxtlik axtarışına sövq etdi. Elə bunun nəticəsidir ki, insanlığa “əsl xoşbəxtliyi” vəd edən ideologiyalar yaranmağa başladı. Hər ideologiya özü ilə birlikdə insan hüquqlarında yeni bir inkişaf mərhələsi idi. Belə ki, liberlizmin gəlişi fundamental hüquqların, sosializm isə özlüyündə sosial, iqtisadi və mədəni hüquqların inkişafına səbəb oldu. Amma ağılın nəticəsi olan bu ideologiyalar da bir biri üzərində və dünya üzərində hakimiyyət iddiası ilə yeni bir zülmətə – Birinci və İkinci Dünya Müharibəsinə səbəb oldu.
İki Dünya Müharibəsindən sonra insanlıq artıq yeni bir mərhələdədir. Dünyada sürətlə yayılmaqda olan demokratiya və insan haqqları ideyası insana verilən dəyəri daha da artırır. Yəqin ki bu zülmətdən sonrakı günəşin şüalarıdır. Bəs indi biz haradayıq? Tarixin hansı səhnəsini yaşayırıq? Bunu demək çox çətin olardı. Amma buna baxmayaraq dəqiq olan bir şey var ki, biz qaranlıqla işıq arasında hər hansı bir yerdəyik. Hansı tərəfə getdiyimizi isə gələcək nəsillər müəyyənləşdirəcək.
Xəyyam NAMAZOV (Qafqaz Universiteti)
Pingback: Buy viagra australia
Pingback: cialis for sale
Pingback: vagragenericaar.org
Pingback: generic albuterol inhaler for sale
Pingback: cipro
Pingback: buy cheap viagra on line
Pingback: cialis coupon cvs
Pingback: ceallas
Pingback: buy naltrexone
Pingback: viagra generic
Pingback: over the counter erectile dysfunction pills
Pingback: best erection pills
Pingback: can you buy chloroquine over the counter
Pingback: non prescription ed pills
Pingback: hydroxychloroquine cost
Pingback: cvs pharmacy
Pingback: best online pharmacy
Pingback: Buy cialis
Pingback: generic cialis online
Pingback: order vardenafil
Pingback: levitra pill
Pingback: vardenafil generic
Pingback: online casino real money no deposit
Pingback: generic ed pills for sale
Pingback: doubleu casino online casino
Pingback: buy viagra online cheap
Pingback: real money online casino
Pingback: online slots
Pingback: discount cialis
Pingback: generic viagra in canada
Pingback: online loans
Pingback: cialis without a doctor prescription
Pingback: payday loans
Pingback: loans online
Pingback: viagra pills
Pingback: best real money online casinos
Pingback: 20 cialis
Pingback: half a 100mg viagra
Pingback: reagan
Pingback: best casino usa
Pingback: online casinos real money
Pingback: moises
Pingback: cialis to buy
Pingback: order viagra online
Pingback: 5 mg cialis
Pingback: cialis internet
Pingback: cialis 20
Pingback: chumba casino
Pingback: online casino games
Pingback: golden nugget online casino
Pingback: real money online casino
Pingback: viagra without doctor prescription
Pingback: cheapest viagra
Pingback: buy cheap viagra
Pingback: buy tadalafil 20mg price
Pingback: canadian online pharmacy cialis
Pingback: generic cialis online
Pingback: canadian pharmacy cialis
Pingback: casino
Pingback: best real casino online
Pingback: sildenafil coupon
Pingback: buy cialis online without prescription
Pingback: cialis brand
Pingback: Viagra 120 mg tablet
Pingback: Viagra 50 mg uk
Pingback: Viagra 200mg without a doctor prescription
Pingback: Viagra 25 mg usa
Pingback: goodrx cialis
Pingback: Cialis 80 mg over the counter
Pingback: Cialis 40 mg generic
Pingback: generic viagra
Pingback: buy viagra online
Pingback: sildenafil 100mg generic
Pingback: buy levitra 40 mg
Pingback: cheapest lasix 40mg
Pingback: furosemide 40 mg united states
Pingback: lexapro 10 mg pharmacy
Pingback: order viagra online
Pingback: buy viagra
Pingback: where to buy viagra in bangkok
Pingback: cialis walgreens
Pingback: where to buy ashwagandha 60caps
Pingback: viagra tablets price in pakistan
Pingback: avodart 0,5 mg for sale
Pingback: benicar 20 mg online
Pingback: generic cialis overnight shipping
Pingback: Biaxin 500 mg for sale
Pingback: cialis australia
Pingback: where to buy viagra without a prescription
Pingback: how to buy casodex
Pingback: catapres online pharmacy
Pingback: where to buy celebrex
Pingback: celexa australia
Pingback: cephalexin cheap
Pingback: cipro generic
Pingback: claritin without a doctor prescription
Pingback: win real money online casino for free
Pingback: best online casino usa
Pingback: online casinos real money
Pingback: jackpot party casino
Pingback: real casino
Pingback: play for real online casino games
Pingback: play casino
Pingback: casino online games for real money
Pingback: real online casino
Pingback: casino slots
Pingback: commercial car insurance quotes companies
Pingback: car insurance quotes rates
Pingback: geico car insurance quotes
Pingback: viagra us pharmacy
Pingback: united car insurance
Pingback: car insurance online
Pingback: online car insurance quotes instant
Pingback: rental car insurance quotes
Pingback: allstate insurance car
Pingback: geico car insurance quotes
Pingback: cheap online car insurance quotes
Pingback: quick loans no credit check
Pingback: payday loans in maryland
Pingback: Viagra next day
Pingback: easy online payday loans
Pingback: viagra prescription online
Pingback: installment loans ohio
Pingback: online quick loans ohio
Pingback: bad credit loans
Pingback: payday loans ohio
Pingback: online personal loans
Pingback: the best cbd oil on the market
Pingback: cbd oil benefits and uses
Pingback: cbd oil wholesale
Pingback: viagra price in delhi
Pingback: sildenafil soft gel
Pingback: medterra cbd oil website
Pingback: cheap viagra pills usa
Pingback: hemp oil vs cbd oil for pain
Pingback: real viagra canada
Pingback: is cbd oil legal in georgia
Pingback: cbd oil for sale
Pingback: female viagra nz
Pingback: cbd oil for cancer
Pingback: benefits of cbd oil for cancer patients
Pingback: buy essay online safe
Pingback: viagra paypal canada
Pingback: essay writing services uk
Pingback: how to buy generic viagra safely online
Pingback: online homework
Pingback: assignment of benefit
Pingback: my essay writing
Pingback: viagra tablets buy online in india
Pingback: mass effect assignment
Pingback: online essay
Pingback: academic essay writer
Pingback: write an argumentative essay
Pingback: buy essays online cheap
Pingback: buy cleocin 150 mg
Pingback: clomid united kingdom
Pingback: sildenafil 25 mg coupon
Pingback: Generic viagra online
Pingback: clonidine 0,1 mg pharmacy
Pingback: clozaril united kingdom
Pingback: colchicine online pharmacy
Pingback: Order viagra us
Pingback: cialis professional
Pingback: symbicort inhaler pills
Pingback: cheapest combivent
Pingback: coreg 25mg generic
Pingback: generic cialis
Pingback: compazine 5mg uk
Pingback: coumadin 5 mg cheap
Pingback: viagra 100mg online
Pingback: cozaar no prescription
Pingback: crestor prices
Pingback: https://customessaywriterbyz.com/
Pingback: help starting an essay
Pingback: how to buy cymbalta 20 mg
Pingback: online essay writing service
Pingback: writing a dissertation
Pingback: someone to write my paper for me
Pingback: writing your thesis
Pingback: college research paper writers
Pingback: i need help writing a thesis
Pingback: ddavp uk
Pingback: Buy viagra com
Pingback: depakote 250mg medication
Pingback: diamox online
Pingback: differin united kingdom
Pingback: order diltiazem 60 mg
Pingback: doxycycline purchase
Pingback: dramamine 50mg pharmacy
Pingback: buy elavil
Pingback: where can i buy erythromycin
Pingback: how to buy etodolac
Pingback: where can i buy flomax
Pingback: how to buy flonase nasal spray
Pingback: legit essay writing services
Pingback: garcinia cambogia 100caps online
Pingback: geodon for sale
Pingback: hyzaar without a doctor prescription
Pingback: imdur pharmacy
Pingback: imitrex 100mg prices
Pingback: imodium without prescription
Pingback: how much icariin equals viagra
Pingback: her comment is here
Pingback: imuran 25 mg uk
Pingback: indocin 25 mg without a doctor prescription
Pingback: lamisil usa
Pingback: levaquin 250mg otc
Pingback: lopid over the counter
Pingback: lopressor 100 mg cost
Pingback: luvox 100 mg cost
Pingback: macrobid 50 mg without prescription
Pingback: prescription drugs without doctor approval
Pingback: how to purchase meclizine 25mg
Pingback: buy viagra tablets
Pingback: mestinon 60 mg canada
Pingback: how to purchase micardis
Pingback: walgreens online pharmacy
Pingback: how to buy mobic 15 mg
Pingback: motrin uk
Pingback: generic viagra 50mg
Pingback: nortriptyline price
Pingback: periactin united states
Pingback: plaquenil 200mg for sale
Pingback: prednisolone 40 mg coupon
Pingback: prevacid over the counter
Pingback: how to purchase prilosec 10mg
Pingback: cheap proair inhaler
Pingback: procardia 30 mg no prescription
Pingback: proscar uk
Pingback: protonix medication
Pingback: viagra in northern ireland
Pingback: provigil otc
Pingback: pulmicort online pharmacy
Pingback: pyridium 200mg purchase
Pingback: reglan 10mg prices
Pingback: remeron cheap
Pingback: how to purchase retin-a cream 0.05%
Pingback: revatio 20 mg pharmacy
Pingback: how to buy risperdal
Pingback: robaxin 500mg pills
Pingback: rogaine australia
Pingback: where can i buy seroquel 300 mg
Pingback: singulair 4 mg tablets
Pingback: buy skelaxin 400 mg
Pingback: spiriva united kingdom
Pingback: how to purchase tenormin 50 mg
Pingback: how to buy thorazine 100 mg
Pingback: toprol 25 mg no prescription
Pingback: cheap tricor
Pingback: valtrex 1000 mg uk
Pingback: verapamil 40mg prices
Pingback: order voltaren
Pingback: wellbutrin 300 mg united kingdom
Pingback: cialis generic without a prescription
Pingback: zanaflex 2 mg canada
Pingback: zestril 2,5mg usa
Pingback: click over here now
Pingback: zocor 20mg united kingdom
Pingback: zovirax 400mg prices
Pingback: where to buy viagra cheap
Pingback: zyloprim online pharmacy
Pingback: zyprexa 20 mg cheap
Pingback: how to buy zyvox 600mg
Pingback: sildenafil coupon
Pingback: tadalafil tablets
Pingback: cost of furosemide 100 mg
Pingback: cheapest escitalopram
Pingback: cost of aripiprazole 10 mg
Pingback: where can i buy pioglitazone
Pingback: spironolactone online
Pingback: fexofenadine price
Pingback: glimepiride 1mg pills
Pingback: meclizine 25mg without a prescription
Pingback: leflunomide 20mg without a prescription
Pingback: where to buy atomoxetine
Pingback: donepezil online
Pingback: how to purchase anastrozole 1 mg
Pingback: irbesartan medication
Pingback: cheap dutasteride 0,5mg
Pingback: olmesartan online
Pingback: buspirone 5mg tablets
Pingback: clonidinemg uk
Pingback: cefuroxime 250mg nz
Pingback: buy cialis online from canada
Pingback: cheapest cephalexin
Pingback: where to buy ciprofloxacin
Pingback: clindamycin purchase
Pingback: clozapine for sale
Pingback: how to get viagra online
Pingback: prochlorperazine online pharmacy
Pingback: carvedilolmg pharmacy
Pingback: warfarin uk
Pingback: how to buy rosuvastatin 10mg
Pingback: how to buy divalproex 250 mg
Pingback: canadian pharmacy for cialis for sale
Pingback: tolterodine 1 mg united kingdom
Pingback: acetazolamide medication
Pingback: fluconazole usa
Pingback: order phenytoin 100 mg
Pingback: oxybutynin 2.5 mg coupon
Pingback: doxycycline 100mg medication
Pingback: bisacodyl 5 mg purchase
Pingback: how to buy viagra online from canada
Pingback: venlafaxine 75 mg prices
Pingback: amitriptyline pharmacy
Pingback: 141genericExare
Pingback: bets place to buy cialis
Pingback: tamsulosin 0.2mg purchase
Pingback: alendronate no prescription
Pingback: where can you buy cialis
Pingback: nitrofurantoin 100 mg uk
Pingback: sildenafil wanneer innemen
Pingback: what dosage of ivermectin .08% for dogs
Pingback: glipizide 10mg usa
Pingback: viagra si perdoren
Pingback: hydrochlorothiazide 5 mg cheap
Pingback: sumatriptan 100 mg tablets
Pingback: loperamide 2mg tablets
Pingback: cialis espaГ±a
Pingback: azathioprine 50 mg cheap
Pingback: buy viagra fast
Pingback: lamotrigine usa
Pingback: terbinafine 250 mg nz
Pingback: levothyroxine mcg medication
Pingback: where can i buy amoxocillin
Pingback: furosemide 20 mg tablet price
Pingback: zithromax z pak
Pingback: generic ivermectin for humans
Pingback: albuterol fast shipping
Pingback: gemfibrozil purchase
Pingback: metoprolol 100mg tablets
Pingback: clotrimazole 10g medication
Pingback: doxycycline mrsa
Pingback: pet prednisolone
Pingback: clomid during cycle
Pingback: priligy en mexico
Pingback: taking diflucan
Pingback: medication synthroid
Pingback: buy an essay online cheap
Pingback: thesis editing services
Pingback: thesis search
Pingback: propecia and fertility
Pingback: buy papers online
Pingback: cialis coupons
Pingback: neurontin hair loss
Pingback: metformin mechanism
Pingback: paxil vs lexapro
Pingback: plaquenil 200mg price
Pingback: where to buy cialis online for cheap
Pingback: viagra spray south africa
Pingback: viagra discount card australia
Pingback: cialis original 50 mg francais
Pingback: when does cialis go otc
Pingback: sildenafil 50 mg cost
Pingback: tadalafil dose for erectile dysfunction