İlin nəticələri heç də fərəhləndirmir

Toğrul Vəliyev

İlin axırı bütöv ilə yekun vurulan bir dövrdür. Hər bir dövlət öz makroiqtisadi göstəricilərini və s. elan edir. 2012-ci il öz vəziyyətinə görə heç də ondan əvvəlki ildən fərqlənmirdi. Böhran necə inkişaf edirdisə, bu il də eyni templə inkişaf etməyə davam etdi. Belə ki, neft hasilatı 2011-dəki kimi azalırdı. Eyni zamanda Azərbaycan iqtisadiyyatının neftdən asılılığını nəzərə alaraq, qeyd etmək lazımdır ki, bu hal bütün makroiqtisadiyyat göstəricilərin azalmasına gətirdi (ÜDM artım tempinin, ixracatın azalması, tədiyyə balansın profisitin iki dəfə azalması və s.). Beləliklə, bu ilin nəticələri elə də pozitiv olmayacaq. Eyni zamanda, bizim fəxr edici faktorlarımızdan biri – borclarımızın olmaması, bu il, demək olar ki, aradan qalxdı. Çünki məhz bu ildə biz xeyli borc almalı olduq.

Əsasən, bütün belə tipli proseslər Azərbaycan miqyasında böyük tədbirlərin keçirilməsi ilə bağlı idi. Çünki məhz bu tədbirlər öz xərclərinin ödəməyərək, üstəlik dövlətə əlavə xərc də gətirdilər. Bu xərclərə infrastruktura (eyni yolların 2-3 dəfə asfalt ilə örtülməsi, qazılması və s.) və evlərin “ağardılması”na (məsələn, Qara şəhərin “Ağ günə çıxması” və s.) çəkilən xərclər da daxildir.

Bununla bərabər, bizim hökumətimiz əhalinin diqqətini bütün gerçək problemlərdən çevirərək başqa xəbərlərə yönəltmək istəyir. Hətta BP kimi böyük bir şirkətin baş direktorunun Azərbaycana səfəri KİV-lərdə elə də böyük maraq kəsb etməmişdi. Baxmayaraq ki, məhz bu səfər pozitivdən yox, problemlərdən xəbər verirdi.

Əvvəlcə əhalinin  diqqətini qiymətli daşlara və müxtəlif tipli cəvahiratın istehsalına yönəltmək istədilər. Məsələn, bu yaxınlarda elan edilmişdi ki, Bakıda dünyanın bir nömrəli inhisarlarından birinin, ən böyük almaz şirkətinin – “De Birs” mağazasının açılması haqqında xəbər yayılmışdı[i]. Bu böhran zamanı Bakıda həyatın nə qədər yaxşı olmasını göstərməli idi. Amma sonra məlum oldu ki, “De Birs” şirkəti indi böhrandadır və o, öz işləri ilə məşğul olmalı olur.

Eyniliklə yüngül metalların Azərbaycanda istehsalı da təhlükə altındadır. Bir vaxtlar, 2009-cu ildən başlayaraq, bizdə belə bir fikir formalaşmışdı ki, qızılın və gümüşün istehsalatı neftə alternativ olacaq. Amma indi məlum olur ki, qızılın və gümüşün çıxarılması ildən ilə azalır. Nəticədə, 2012-ci ildə qızılın hasilatı 13,5%, gümüşün istehsalı isə 50,9% azalıb. Bununla bərabər, satışları da azalıb və anbarlarda qızılın və gümüşün həcmi müvafiq olaraq 10 və 13% artıb. Bütün belə məlumatlar ekologiya və təbii sərvətlər nazirliyin Azərbaycanın ildə 10-15 ton qızıl istehsal edə biləcək bəyanatının fonunda gəlir (2 il ərzində Azərbaycanda 5,4 ton qızıl çıxarılıb).

Mənfi xəbərlər ilə birlikdə KİV-lərin diqqətini cəlb edən müsbət xəbərlər də gəlirdi. Belə ki, 20 illik müsabiqələrin, çalışmaların, tikintilərin nəticəsi olaraq Bakının Balaxanı qəsəbəsində zibil yandırma zavodu açıldı. Əlbəttə ki, burada daha rasional və ekoloji təmiz olan zibil emalı zavodu tikilməsini hamı yaddan çıxartdı. Müvafiq orqanların fikirlərinə görə, bu müəssisə ildə 500 min ton tullantı emal edə biləcək (Bakının illik tullantıları) və bununla belə, 100 min əhalini elektrik enerjisi ilə təmin edəcək. Gerçəklikdə isə bu müəssisə o qədər də yüksək xeyir vermir. Çünki sadəcə bir neçə kiçik qəsəbəni təmin edə biləcək.

Balaxanıda zavod ilə birlikdə sənaye parkının əsası qoyuldu. Sənaye parkının Bakıdan şimalda Xəzri küləklərin üstünlük təşkil etdiyi yarımadada tikilməyi bir qədər düzgün deyil. Amma layihə artıq təsdiqlənib və onun reallaşması başlanılıb. Arzu olunandır ki, Neft bitənə kimi sənaye parklardan birinin tikintisi bitiriləcək.

Gələcəkdə öz üzərinə bütün pul axınını götürmək istəyən turizm nazirliyi elan etdi ki, bu yaxınlarda turist axının  artım templəri 21,9%-ə  çatdıralacaq[ii]. Onların fikirincə, bunu etmək elə də çətin deyil. Fikrimicə, onlar ilk əvvəl turizm statistikası təkmilləşdirmək haqqında fikirləşməlidirlər. Çünki maşın (Gürcüstan), ədviyyat (İran) və s. satışı ilə bağlı sərhədi ildə 5-6, hətta 10-20 dəfə keçən insanların turist kimi sayılması düzgün deyil. Belə templərlə göstəricini təkcə 21,9%-ə yox, hətta 100%-ə çatdırmaq olar.

Əhalinin diqqətini yayındırmaq üçün başqa üsullardan biri də azartlı oyunlardır. Kazinoların Azərbaycanda qadağan olunmasını nəzərə alsaq, bizdə indi totalizator sisteminin geniş yayılmasını görə bilərik. Şəhərdə indi totalizatorların sayı hətta apteklərin sayından çoxdur.

İndi isə bu sistemə hətta Azərbaycan at idman növləri üzrə federasiya da qoşulmaq istəyi ilə çıxış edib. Məlum oldu ki, bu federasiya ən nəcib məqsədlərdən istifadə etmək istəyir. Federasiyanın dediyinə görə, indi Qarabağ növünə aid olan atların sayı azalır. Və bu növü inkişaf etdirmək üçün cıdır yarışmaları üçün totalizatoru bərpa etmək lazımdır.

Bu zaman belə bir sual yaranır, bu növə dəstək göstərmək üçün dövlətin ekoloji layihələrə ayırdığı puldan istifadə etmək mümkün deyildimi? Yəni hökmən böyük miqdarda qazanc gətirən sahəni inkişaf etdirmək lazımdır? Onsuzda bizdə bu sahə vasitəsilə çirkli pulların dövriyyəsi artır. İndi cıdır da əlavə olunsun? Zatən, Azərbaycanda bu sahə şəffaflığı ilə seçilmir.

Hələ ABŞ Azərbaycana müəllimlərin əmək haqqının polis əmək haqqının səviyyəsinə çatdırmağı məsləhət gördü[iii]. Bizdə isə cavab olaraq gələn ilə polisin əmək haqqının artırılması nəzərdə tutulub[iv]. Müəllimlər haqqında belə tipli qərarlar yoxdur.

Qonaq Köşə Yazarı

Hər yayımda təqdim olunan mövzu başlıqlarında müəllifi olduğunuz və ya tərcümə etdiyiniz məqalələri bizim veb-səhifəmizdə yayımlıya bilərsiniz.