Dövlətin Qədəri
Murad Nəsibbəyli
Bu yazı yeni bir anlayışın – dövlətin qədəri anlayışını irəli sürür. Əlbəttə ki, bu iş bir yazının çərçivəsindən böyükdür. Çünki, ortaya çox sayda sual çıxır. Bu yazının məqsədi yalnız anlayışı irəli sürməklə məhdudlaşır. Anlayış yeni olduğu üçün başqa dillərdəki qarşılığını da axtarıb tapmağa ehtiyac duyuldu. Alman dilində “Ausmaß des Staates”, ingilis dilində “The extent of the state”, Türkiyə türkcəsində isə “Devletin boyutu” kimi tərcümə etmək daha düzgündür. Bu anlayış dövlət hakimiyyətinin qədəri (the extent of state authority) və dövlət müdaxiləsinin qədəri (extent of state intervention) anlayışları ilə qarışdırılmamalıdır. Bu iki anlayışdan fərqli olaran dövlətin qədəri anlayışı yanaşmalardan üstdədir. Dövlət hakimiyyətinin və ya dövlət müdaxiləsinin qədəri yanaşmaya, siyasətə görə dəyişir və onlarla yaxından bağlıdır. Dövlətin qədəri isə hansı növ yanaşmanın və ya siyasətin qəbul edilməsində asılı deyil, dövlət quruluşunun necə işləməsinə baxır.
Mənim dövlətim nə qədər dövlətdir?
Dövlətin işləmə mexanizmini üç hissəyə ayırmaq olar:
Dövlətin qədəri anlayışı daha çox bunlardan ikincisi ilə bağlıdır. Seçilən yanaşma və ya siyasət, ortaya çıxan nəticə ilə yanaşı həm də alınmış qərarların işləmə sürəcinə baxmaq lazımdır. Dövlətin qədəri bu hissədə ölçülür. Birinci hissədə normativ müdaxilədən kənar qaçmaq mümkün olmadığı üçün dövlətin qədərini ölçmək də mümkün deyil. Üçüncü hissədə isə ortaya çıxan nəticələrin birinci hissədə qəbul edilmiş yanaşmalardan asılı olduğu üçün hər hansı bir qiymətləndirmə çox çətin və ya mümkünsüzdür. Hər kəs üçün ödənişsiz ali təhsili misal kimi götürmək olar. Bunun təhsilə yanaşma kimi qəbul edilmədiyi dövlətlə edildiyi dövlət arasında necə müqayisə aparmaq olar?! Bu kimi hallarda hansı dövlət nə qədər dövlətdir, necə müəyən etmək olar?! Buna baxmayaraq işləmə sürəci üçün bir sıra meyarlar (criteria), göstəricilər (indicators) deyil, müəyyən etmək olar ki, yanaşmasından asılı olmayaraq hər bir halda aid edilə bilsin. Başqa sözlə, görülən işin nə və nəticəsinin necə olmasından asılı olmayaraq, işin necə görüldüyünə baxmaq mümkün olsun. Dövlətin qədərini ölçmək də budur.
Dövlətin qədərini ölçmək üçün aşağıdakı ilkin meyarları təqdim etmək olar:
- Sürətli – Verilən qərarlar (siyasətlər, qaydalar, qanunlar və s.) nə qədər ehtiyac duyulduğu vaxt ərzində, aid edilən aktorlar üçün əlavə xərclər yaratmadan, yaratması gözlənilən dəyişikliyi gecikdirmədən həyata keçirilir.
- Geniş – Verilən qərarlar aid edildiyi bütün auditoriyaya nə qədər bərabər şəkildə həyata keçirilir.
- Güclü – Verilən qərarlar nə qədər digər aktorlar tərəfindən məhdudlaşdırılmadan tam həyata keçirilir.
- Qəbuledilməsi yüksək – verilən qərarlar auditoriya tərəfindən nə qədər qəbul edilir
- Səmərəli – verilən qərarlar nə qədər səmərəli həyata keçirilir
- Təsirli – verilən qərarların gətirməli olduğu dəyişik nə qədər böyük olur
Bu meyarlara görə göstəricilərin müəyyənləşdirilməsi mümkün, amma ağır iş tələb edir. Çox zaman dövlətin işləmə mexanizminin birinci və ya üçüncü hissələrinə baxılır, bunların daha vacib olduğu düşünülür. Əslində isə, dövlətin fəaliyyətinin vətəndaş üzərində təsiri alınan qərarların nə qədər uyğun olması ilə yanaşı, nə qədər uğurla yerinə yetirilməsindən ibarətdir. Nə qədər dövlət sualı qərarların nə qədər uğurla yerin yetirilməsini nəzərdə tutur. “Nə qədər dövlət?” sualını verməkdə məqsəd heç də “Necə dövlət?” sualının əhəmiyyətini azaltmağa çalışmaq deyil. Məqsəd sadə vətəndaş etməli olduğu bir sualı göstərməkdir: Mənim dövlətimin qədəri nədir?
Pingback: viagra without a doctor prescription
Pingback: viagra 100mg
Pingback: chloroquine phosphate
Pingback: best cialis site
Pingback: cialis
Pingback: chloroquine virus
Pingback: viagra samples
Pingback: buy hydroxychloroquine online
Pingback: happy family store pharmacy canada
Pingback: cialis price
Pingback: cheapest 100mg viagra delivered overnight
Pingback: bimatoprost ophthalmic solution coupon
Pingback: tadalafil without a doctor's prescription
Pingback: viagra original pfizer order
Pingback: buy chloroquine phosphate
Pingback: buy viagra without prescription
Pingback: buy an essay cheap
Pingback: helping others essays
Pingback: https://essaywritingservicesjy.com/
Pingback: dissertation consulting
Pingback: online custom essays
Pingback: thesis assistance writing
Pingback: phd thesis writing
Pingback: best website to buy a research paper
Pingback: write my paper in apa format
Pingback: cialis and douextine
Pingback: taking viagra with irregular heartbeat
Pingback: online essay writing services
Pingback: help me write a thesis statement for free
Pingback: metformin 590 mg
Pingback: propecia
Pingback: cheap propecia canada
Pingback: over the counter erectile dysfunction pills
Pingback: erection pills that work
Pingback: what's the best online pharmacy
Pingback: prescription drugs without doctor approval
Pingback: cialis 20mg low price
Pingback: differences between viagra levitra and cialis
Pingback: lisinopril in usa
Pingback: generic cialis by mastercard
Pingback: maker of cialis
Pingback: ordering cialis online australia
Pingback: kings pharmacy canada
Pingback: generic cialis canadian
Pingback: buy cialis cheaper online
Pingback: canadian pharmacy cialis 20mg
Pingback: buy cialis without perscription
Pingback: buy cialis online best price
Pingback: online medications
Pingback: how to get valtrex prescription
Pingback: best pills for ed
Pingback: 100mg viagra
Pingback: vardenafil vs tadalafil
Pingback: what is celexa
Pingback: bupropion 75 mg
Pingback: real cialis without a doctor's prescription
Pingback: best erectile dysfunction pills
Pingback: drugs for ed
Pingback: stromectol tablets for humans
Pingback: acyclovir cost
Pingback: amoxicillin interactions
Pingback: aricept for dementia
Pingback: warnings for amoxicillin
Pingback: side effects of azithromycin
Pingback: cephalexin keflex
Pingback: clindamycin dosage
Pingback: erythromycin gel
Pingback: hydroxychloroquine tablet ip 200 mg
Pingback: stromectol uk buy
Pingback: stromectol australia
Pingback: erectile dysfunction cure
Pingback: generic viagra
Pingback: ed remedies that really work
Pingback: buy generic 100mg viagra online
Pingback: bimatoprost prospect
Pingback: clomid toxicity
Pingback: fluconazole resistant candida species
Pingback: cialis for daily use
Pingback: much does cialis cost without insurance
Pingback: how long before sex should i take viagra
Pingback: brand viagra sale
Pingback: diet drinks on keto
Pingback: viagra not working
Pingback: how to buy zithromax online
Pingback: regcialist.com
Pingback: can i take 200mg of viagra
Pingback: cialis where to buy in las vegas nv
Pingback: buy real cialis on line us with american express florida
Pingback: can you buy prednisone over the counter
Pingback: quetiapine (seroquel
Pingback: ed pills from canada
Pingback: cost of ivermectin 1% cream
Pingback: new erectile dysfunction treatment
Pingback: what type of medicine is prescribed for allergies
Pingback: best canadian online pharmacy
Pingback: getting off lexapro success stories
Pingback: 1
Pingback: different types of amoxicillin
Pingback: clomid medication
Pingback: ivermectin 6
Pingback: ivermectin 3
Pingback: how to order propecia
Pingback: ivermectin tablets order
Pingback: deltasone 20 mg
Pingback: order doxycycline 100mg without prescription
Pingback: doxycycline without prescription
Pingback: purchase doxycycline online
Pingback: tadalafil 5mg tablets in india
Pingback: ivermectin for head lice dose
Pingback: generic cialis 20mg x 15 tabs
Pingback: ivermectin to treat scabies
Pingback: tadalafil soft gelatin capsules
Pingback: cialis from usa
Pingback: cialis 20mg prices
Pingback: ivermectin 6 price
Pingback: zithramax label
Pingback: brand viagra 50 mg
Pingback: albuterol rx number
Pingback: ivermectin sheep drench tractor supply
Pingback: ivermectin uk
Pingback: new ed treatments
Pingback: drugs that cause ed
Pingback: order zithromax online usa
Pingback: erectile dysfunction medications
Pingback: lisinopril increase dose
Pingback: liquid dapoxetine
Pingback: tamoxifen for gynecomastia reviews
Pingback: tamoxifen warning
Pingback: does tamoxifen cause menopause
Pingback: prednisone cream rx
Pingback: buy prednisone 40 mg
Pingback: prednisone cost us
Pingback: ivermectin 4 tablets price
Pingback: ivermectin otc
Pingback: ivermectin iv
Pingback: azithromycin otc
Pingback: cat antibiotics without pet prescription
Pingback: legal to buy prescription drugs without prescription
Pingback: z pack otc
Pingback: prednisone 20mg price in india
Pingback: ordering prednisone
Pingback: can you buy prednisone over the counter uk
Pingback: purchase amoxil 500mg
Pingback: free viagra
Pingback: cost of plaquenil uk
Pingback: buy generic viagra online
Pingback: valtrex pills where to buy
Pingback: price of valtrex without insurance
Pingback: average cost of generic valtrex
Pingback: generic pills
Pingback: generic drugs online
Pingback: cialis side effects dangers
Pingback: cialis medication
Pingback: 20mg cialis side effects
Pingback: cialis strength levels
Pingback: hydroxychloroquine 4 mg
Pingback: plaquenil 200 mg canada
Pingback: hydroxychloroquine sulfate 300 mg
Pingback: ivermectin otc
Pingback: stromectol over the counter
Pingback: plaquenil generic brand
Pingback: ivermectin 18mg
Pingback: stromectol buy uk
Pingback: ivermectin new zealand
Pingback: how to order cialis
Pingback: find cialis online
Pingback: ivermectin 50 mg
Pingback: ivermectin 6 mg tablets
Pingback: cure ed
Pingback: ed pills otc
Pingback: ivermectin eye drops
Pingback: stromectol tablets
Pingback: ivermectin syrup
Pingback: international drug mart canadian pharmacy online store
Pingback: discount pharmacies
Pingback: Going On this site
Pingback: Zestoretic
Pingback: clomid 25 mg price
Pingback: canadian prescriptions
Pingback: buy aralen uk
Pingback: latisse brow
Pingback: baricitinib india
Pingback: tizanidine pill
Pingback: ivermectin for sale
Pingback: ivermectin 5 mg price
Pingback: canadian pharmacy online
Pingback: ivermectin 2ml
Pingback: clomid treats
Pingback: how to buy doxycycline online
Pingback: minocycline for uti
Pingback: does cialis make you last longer
Pingback: ivermectin cvs
Pingback: buy clomid 50mg
Pingback: clomid prescription discount
Pingback: male ed
Pingback: ivermectin paste for guinea pigs
Pingback: ivermectin merck
Pingback: best natural ed treatment
Pingback: online canadian drugstore