Azərbaycanda miqrasiya problemləri
Rəsmi işsizlik səviyyəsi digər postsovet ölkələri ilə müqaisədə aşağı səviyyədədir
Fatma Musayeva (Bakı Dövlət Universiteti)
Azərbaycanın artan neft gəlirləri yüksək iqtisadi nəticələr əldə etməyə imkan yaratsa da, bir çox sosial problemlər hələ də öz həllini tapmayıb. Rəsmi işsizlik səviyyəsi digər postsovet ölkələri ilə müqaisədə aşağı səviyyədədir – 1.5%. Lakin bu göstərici əmək sektorundakı real vəziyyəti əks etdirmir. İşsizlərin bir çoxu müavinətin aşağı , qeydiyyat sisteminin mürəkkəb olması və sairə səbəblərdən rəsmi işsiz statusu almaqda maraqlı deyillər.
Həmçinin, iş yerlərinin 40%-i kənd təsərrüfatında özünəməşğulluğun payın adüşür, lakin faktiki olaraq əmək qabilliyəti yaşında olan kişilərin çox hissəsi leqal və ya qeyri leqal yolla Rusiyada işləyir. 90-cı illərdə kənd əhalisinin çoxluğu , qaçqın və köçkün problemi müəyyən dərəcədə qazanc üçün Rusiyaya yönəlmiş miqrasiya yolu ilə həll olunurdu.Müxtəlif hesablamalara görə , Rusiyadan Azərbaycana pul köçürmələrinin həcmi 1.5-2.5 milliard dollardır. Bu da neft gəlirlərinin artımından qabaqki illərdə ölkənin daxili istehlakının 40%-ni və ya ÜDM-un 30%-ni təşkil edirdi.
Azərbaycandan Rusiyaya miqrasiyanın xüsusiyyətləri ilə bağlı bir sıra müşahidələr onu göstərir ki, miqrant işçilərin bir çoxunu 20-35 yaş arasında ucqar kənd sakinləri olan kişilər və ya ali təhsilli az maaşlı peşə sahibi ( müəllim, həkim və s.) olan şəhər sakinləri təşkil edir.Rusiyada onlar əsasən yüksək peşəkarlıq tələb etməyən işlərdə : tikinti, pərakəndə satış və s. çalışırlar.
İqtisadi artımın böyük bir hissəsi iqtisadiyyat üçün böyük əhəmiyyət kəsb edən pul köçürmələri ilə təmin edilir.Gözlənilir ki, pul köçürmə amili ölkədə yoxsulluğun azalmasında və ev təsərrüfatı isatehlakının artımında mühim mənbə olaraq qalacaq. Çünki , adətən neft qaz sektoru nisbətən az sayda işçiləri ,həmçinin də dövlət qulluqçularını təmin edə bilir.
Azərbaycandan Rusiyaya miqrasiyanın səciyyəvi xüsusiyyətini qeyd etmək vacibdir.Rusiyanın bir çox regionlarında, məsələn Moskvada pərakəndə satış ilə məşğul olan miqrantların məskunlaşmasının şahidi oluruq.Bu da onları keçmiş sovet respublikalarından olan digər miqrantlardan fərqləndirir.Azərbaycanda iqtisadi vəziyyətin yaxşılaşmasından sonra belə bu insanların vətənə qayıtmasından çox , onların Rusiyada daşınmaz əmlaka investisiya qoyacağı gözlənilir.Bununla da vergilərin ödənməsi və rusiya cəmiyyətinə inteqrasiya şərti ilə, azərbaycanlı miqrantlar potensial olaraq rusiya orta təbəqəsinin bir hissəsinə çevrilirlər.Beləliklə də Azərbaycana maliyyə vəsaiti köçürmələrinin rolu dəyişir.
Keçmiş iyirmi il ərzində bu vəsaitlər, başqa ölkələrdən olan miqrantlar üçün səyiyyəvi olduğu kimi , azərbaycanlı miqrantlara da böhran və yoxsulluğun artdığı bir vaxtda , ayaqda qalmağa imkan yaratdı.İqtisadi artımın nəticəsi olaraq Azərbaycanda yeni iş yerləri açılır, maaşlar artır.Vətəndə mövcud yaşam şəraitlərinin bərabərləşməsi, həmdə azərbaycanlıların miqrantlar arasındakı statusnu artıracaq.
Xülasə, qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanın Qafqazdakı mövqeyi dəyişir, o, regionda gəlirli ölkəyə çevrilir və keçmiş sovet məkanında neft ixracatçılar klubuna qoşulur.İndi ölkənin qarşısında nəhəng inkişaf vəzifəsi və həll olunmamış ərazi problemi durur.Azərbaycan sürətlə büdcəsini artırır, xüsusi ilə də hərbi büdcəsini.Regiondakı sabitlik və inkişaf Azərbaycanın öz imkanlarını necə istifadə etməsindən asılı olacaq.
Keçid iqtisadiyyatı dövrünün böhranı ölkəni əməkçi miqrantların pul köçürmələrinə asaslanan “Aqrar” modeli seçməyə məcbur etmişdi.Beynəlxalq təcrübə də onu göstərir ki , neft gəlirlərinin sosial və iqtisadi inkişafa sərmayələşdirilməsi çətin məsələdir.İqtisadiyyatın diversifikasiyası, özəl sektorun inkişafı , həyat səviyyəsinin yaxşılaşdırılması gələcək nəsillər ilə bağlı olan vəzifələrdəndir.İyirmi illik böyük neft, bu ölkənin taleyi üçün böyük məsuliyyətdir, əsasən də cari siyasətçilərin qarşısında duran məsuliyyət.
Azərbaycanda qarşıda duran məqsədlərin, inkişaf yollarının, imkanların yenidən baxılması, regiondakı rolunun dəyişməsi zamanı gəlib çatmışdır. Uzunmüddətli sülh və intensiv inkişaf Azərbaycanı Qafqazda daha da firavan ölkəyə çəvirə bilər.
Hər yayımda təqdim olunan mövzu başlıqlarında müəllifi olduğunuz və ya tərcümə etdiyiniz məqalələri bizim veb-səhifəmizdə yayımlıya bilərsiniz.