İqtisadi artım yoxsa azalma?
Toğrul Maşallı
Hər bir iqtisadiyyatın əsası istehlakdır. Məhz onun artımına görə əhalinin rifahını daha dəqiq ölçmək olar. İndiki zamanda dünyada yerləşən bir çox ölkənin məhz istehlak iqtisadiyyatı ilə çox böyük problemləri var. Buna görə də, demək olar ki hər yerdə istehlakın təşviqinə tədbirlər hazırlanır və reallaşdırılır. Azərbaycanda “istehlak” iqtisadiyyatı hələ öz yerini tutmayıb və buna görə biz hələ əhalinin xərclərindən elə də asılı deyilik. Bunun səbəbi iqtisadiyyatda əsas sifarişçinin dövlət olmasıdır.
Amma dövlətin gəlirləri azaldıqca (çünki neft gəlirləri azalır), istehlakın və pərakəndə satışın rolu artır. Dövlət Statistika komitəsi bu məsələ ilə bağlı müəyyən məlumatlar dərc edib. Məlum oldu ki, 2013-cü ildə adam başı orta istehlak səbəti 164 manat təşkil edir, bunlardan 78,8 manat – qeyri-ərzaq məhsullarıdır, 85,2 manat isə ərzaq məhsullarıdır. Beləliklə, xərclərin 52%-ni ərzaq təşkil edir.
Əgər keçən ilin bu dövrü ilə müqayisə etsək, görə bilərik ki, ərzağın payı müəyyən qədər azalıb, 56,3 %-dən 52 %-yə qədər. Bu statistikada hətta Statistika komitəsi heç nə edə bilmədi, çünki bu göstəriciyə görə Azərbaycan dünyada qabaqcıl yerlərdən birini tutur (qeyd etmək lazımdır ki, dünya üzrə norma 30-35% təşkil edir). Amma ərzaq mallarının payının azalması həmçinin qeyri-ərzaq mallarının qiymətlərinin artımı ilə də bağlı ola bilər. Məhz buna görə xərclər də arta bilər.
Eyni zamanda keçən ilin bu dövrü ilə müqayisədə, rəsmi istehlak səbəti 14,7 % artıb. Bu faiz elə də az deyil. Çünki eyni müddət ərzində dövlət büdcəsindən maaş alanların gəlirləri yalnız orta olaraq 10% artıb. Bu artım yalnız satıcıların xeyrinə işlədi, çünki məhz onlar qiymət artımı üçün səbəb tapa bildilər.
Ümumiyyətlə Dövlət statistika komitəsi heç özü də bilmədən dövlət tərəfindən müəyyənləşdirilmiş yaşamaq üçün zəruri olan minimumumu təkzib etmiş oldu. Belə ki, müvafiq dövlət qurumlarının qərarlarına görə 2013-cü il üçün yaşayış minimumu 125 manatdır. Nəzərə alsaq ki, bu minimum istehlak səbətinə bərabər olmalıdır, o zaman bu göstəricilər arasında fərq 40 manat təşkil edir. Bu yalnız işləmək qabiliyyəti olan insana aiddir, orta minimumu götürdükdə isə – 116 manat, o zaman bu fərq bundan da çox olacaq.
Yeri gəlmişkən, QHT və müstəqil ekspertlər tərəfindən təxmini müəyyən edilmiş istehlak səbəti və Dövlət statistika komitəsinin göstəricisi demək olar ki, eynidir. Fərq yalnız 5-10 manatdır, bu fərq isə yalnız müəyyən sistemlərə görə yarana bilər. Amma Statistika komitəsinin öz işinin dəqiqləşdirilməsindən əhaliyə xeyir gəlməyəcək.
Əsas məqamlardan başqa biri isə – əhalinin sosial müdafiəsi məsələsidir. Çünki əgər vətəndaşın öz minimal ehtiyaclarını ödəmək üçün vəsaiti kifayət deyilsə, o zaman dövlət onu təmin etməlidir. Bu sahə isə bizdə müəyyən qədər problemlidir.
İlk öncə, Dövlət Sosial Müdafiə fondunun qeydiyyatında yalnız 2 milyon insan var. İşləmək qabiliyyəti olan insanların sayı bu göstəricidən 3 milyon artıqdır. Deməli rəsmi məlumata görə Azərbaycanda 3 milyon insanın ümumiyyətlə sosial müdafiəsi yoxdur. Eyni zamanda DSMF qeyri-leqal iş ilə mübarizə aparmağa başlayıb və axırıncı 10 il ərzində qeydiyyatdan 280 min insanı keçirdib. Bunu nəzərə alsaq, DSMF üçün qalan əhalini qeydiyyata almaq üçün ən azı 200 il lazım olacaq.
İkincisi, artım ilə qəribə məqam yaranmış oldu. Çünki 10%-lik artım yalnız 200 manatdan az alan insanlara aiddir. Nəticədə çoxunun əmək haqqı 200 manatı keçdi və gəlirləri dərhal azaldı. Məsələn, əgər əvvəllər bir insan 190 manat alırdısa (bütün vergiləri çıxmaq ilə), indi 188 manat alacaq. Bundan əlavə DSMF-in başçısı elan etdi ki, bu yaxınlarda Sosial fonda ayrılan məbləğdə müəyyən dəyişikliklər ediləcək. Əgər indi əmək haqqının 25% səviyyəsində məbləğ keçirilir, və bundan 22% işə götürənin və 3%-i isə işçinin payıdırsa, indi bu nisbət 18 və 7% olacaq. Beləliklə 188 manat alan insan, indi bundan da az məbləğ alacaq.
Nəticədə Azərbaycan dünyada “analoqu olmayan” statusunu bir dəfə də təsdiqləmiş oldu. Yalnız bizdə əmək haqlarının artımı ümumi gəlirlərin artımına yox, azalmasına gətirə bilər. Amma eyni zamanda bizdə 10 ilə 800 nəfər işlərinə qaytarılmış ola bilər ki bu da özlüyündə mühüm dərəcədə vacib göstəricidir.
Hər yayımda təqdim olunan mövzu başlıqlarında müəllifi olduğunuz və ya tərcümə etdiyiniz məqalələri bizim veb-səhifəmizdə yayımlıya bilərsiniz.
Pingback: viagra without a doctor prescription
Pingback: viagra 100mg
Pingback: chloroquine phosphate
Pingback: Buy viagra usa
Pingback: cost of cialis
Pingback: best cialis site
Pingback: doctor7online.com
Pingback: cialis super active
Pingback: albuterol without dr prescription usa
Pingback: cialis super active
Pingback: cipro
Pingback: cealis
Pingback: viagra on line no prec
Pingback: Viagra mail order usa
Pingback: viagra generic online usa pharmacy
Pingback: cialis without a doctor prescription
Pingback: cialis discount
Pingback: buy real cialis online
Pingback: when will cialis go generic
Pingback: where to buy cialis
Pingback: viagra 50mg
Pingback: viagra generic
Pingback: viagra generic
Pingback: erection pills that work
Pingback: male erection pills
Pingback: ed medications
Pingback: chloroquine cost
Pingback: hydroxychloroquine cost australia
Pingback: online pharmacy
Pingback: Cialis in usa
Pingback: buy vardenafil
Pingback: levitra 20mg
Pingback: parx casino online
Pingback: over counter viagra alternative walmart
Pingback: online casino with free signup bonus real money usa
Pingback: cialis dosage
Pingback: sildenafil 100mg
Pingback: real money online casino
Pingback: casino
Pingback: canadian online pharmacy cialis
Pingback: cash advance online
Pingback: best place to buy careprost
Pingback: short term loans
Pingback: online loans
Pingback: viagra pills
Pingback: best real money online casinos
Pingback: cialis 5 mg
Pingback: canadian viagra 50mg
Pingback: hoyle casino software download
Pingback: minerva
Pingback: best slots to play online
Pingback: cialis internet
Pingback: buy cheap viagra internet
Pingback: generic cialis
Pingback: cialis internet
Pingback: cialis 20
Pingback: buy chloroquine phosphate
Pingback: play casino
Pingback: slots real money
Pingback: casino games
Pingback: online casino games for real money
Pingback: buy cheap viagra
Pingback: viagra dosage
Pingback: natural viagra
Pingback: cialis reviews
Pingback: buy ed pills online usa
Pingback: tadalafil 20 mg
Pingback: buy tadalafil
Pingback: online casino
Pingback: best online casino real money
Pingback: http://viagrabs.com/
Pingback: cialis coupons
Pingback: cialis cialis generic
Pingback: Viagra 25mg price
Pingback: Viagra 200 mg tablets
Pingback: Viagra 25 mg nz
Pingback: Viagra 120 mg without a doctor prescription
Pingback: cialis professional
Pingback: Cialis 10mg generic
Pingback: Cialis 10 mg cheap
Pingback: viagra pills
Pingback: Cialis 40 mg generic
Pingback: generic viagra names
Pingback: cheap Cialis 80mg
Pingback: tadalafil 60 mg cost
Pingback: furosemide 40mg otc
Pingback: lexapro 10 mg nz
Pingback: generic viagra cost
Pingback: viagra for sale
Pingback: viagra tube
Pingback: how to buy ashwagandha 60caps
Pingback: cialis online pharmacy
Pingback: atarax 10 mg uk
Pingback: cost of augmentin 750/250mg
Pingback: avapro 300 mg prices
Pingback: cost for viagra
Pingback: bactrim 800/160mg online pharmacy
Pingback: benicar 40mg otc
Pingback: tadalafil generic cialis
Pingback: Premarin 0,3 mg nz
Pingback: cialis user ratings
Pingback: buy viagra 50mg online
Pingback: casodex for sale
Pingback: claritin 10mg medication
Pingback: slots real money
Pingback: best viagra seller
Pingback: Alternative for viagra
Pingback: female pink viagra
Pingback: pink viagra
Pingback: cleocin 300mg generic
Pingback: Generic viagra usa
Pingback: Real viagra online
Pingback: is generic cialis good
Pingback: application essay writing service
Pingback: How to get some viagra
Pingback: editing dissertations
Pingback: Buy now viagra
Pingback: admission essay help
Pingback: customer essay
Pingback: college application essay service
Pingback: write my math paper
Pingback: thesis binding service
Pingback: help with thesis statements
Pingback: buy a research paper for college
Pingback: dramamine 50 mg pharmacy
Pingback: mba essay writing service
Pingback: tadalafil online
Pingback: viagra in japan
Pingback: canadian pharmacy viagra brand
Pingback: nortriptyline 25 mg online
Pingback: dp viagra
Pingback: how to buy viagra in australia
Pingback: buy inexpensive cialis
Pingback: buy viagra us
Pingback: aripiprazole cheap
Pingback: cialis lilly 20mg
Pingback: chinese herb viagra
Pingback: desmopressin 0.1 mg online
Pingback: free viagra pills
Pingback: cheap amitriptyline
Pingback: fake generic cialis
Pingback: mspgazdn
Pingback: cheap tamsulosinmg
Pingback: ykqwovgi
Pingback: fluticasone mcg uk
Pingback: alendronate over the counter
Pingback: what is viagra for
Pingback: how to buy cialis online
Pingback: wat kost cialis
Pingback: nitrofurantoin over the counter
Pingback: wat kost viagra bij de huisarts
Pingback: how ivermectin works
Pingback: why would a md prescribe zithromax and rocephin
Pingback: glipizide canada
Pingback: buy viagra from india
Pingback: hydrochlorothiazide 10mg medication
Pingback: sumatriptan 100 mg australia
Pingback: where to buy loperamide
Pingback: comprar cialis
Pingback: cialis pill
Pingback: pfizer viagra
Pingback: propranolol tablets
Pingback: Google
Pingback: viagra generico online
Pingback: viagra otc us
Pingback: essay writting services
Pingback: cheap research paper writing service
Pingback: write my essay help
Pingback: how going to this school will help me essay
Pingback: course impact essay business ethics and social responsibility
Pingback: Can I buy Tramadol online
Pingback: buy kratom online
Pingback: kratom for sleep
Pingback: lamotrigine online pharmacy
Pingback: terbinafine 250mg united kingdom
Pingback: 우리카지노
Pingback: 퍼스트카지노
Pingback: BIG CHIEF CARTS DEATH
Pingback: order levofloxacin
Pingback: top casino sites
Pingback: levothyroxine mcg purchase
Pingback: german shepherd puppies for sale
Pingback: over the counter amoxicillin australia
Pingback: can you buy furosemide otc pharmacy
Pingback: zithromax generic brand
Pingback: pubg mobil uc
Pingback: Healthcare Consulting Agency in Nigeria
Pingback: ivermectin generic
Pingback: youtube video indirme
Pingback: no prescription ventolin inhaler
Pingback: safestore auto
Pingback: free download for windows
Pingback: download full version pc games
Pingback: apps download for pc
Pingback: clotrimazole online pharmacy
Pingback: doxycycline chlamydia
Pingback: prednisolone ear drops
Pingback: singapore divorce lawyer
Pingback: clomid ivf
Pingback: priligy in canada
Pingback: diflucan otc alternative
Pingback: PornHub download
Pingback: synthroid and diabetes
Pingback: Missouri Fake driver's license
Pingback: cheap canvas wall art
Pingback: writing the thesis
Pingback: psilocybe cubensis grow kit usa
Pingback: MAGIC MUSHROOM GROW KIT
Pingback: proquest thesis database
Pingback: https://trippydelics.ca
Pingback: click here
Pingback: laptop reparatur pfäffikon
Pingback: propecia vs finasteride
Pingback: Herbal incense
Pingback: Herbal incense
Pingback: Bags
Pingback: shipping containers for sale in sc
Pingback: Canada Pharmacy Canada Pharmacy
Pingback: cialis forms
Pingback: canada pharmacy
Pingback: virtual visa card buy with bitcoin
Pingback: neurontin 100mg tablets
Pingback: metformin warnings
Pingback: Buy Moonrock pre roll in Europe
Pingback: paxil withdrawal lawsuits
Pingback: high cube shipping container
Pingback: plaquenil and diarrhea
Pingback: vcc buy
Pingback: usa online pharmacy
Pingback: delta 8 near me
Pingback: pharmacy prices
Pingback: tele consultancy
Pingback: smith & wesson
Pingback: Buy Crack Cocaine online
Pingback: 샌즈카지노
Pingback: 메리트카지노
Pingback: 코인카지노
Pingback: generic tadalafil cost
Pingback: Vidalista 60mg
Pingback: golden teacher mushrooms
Pingback: siamese kittens for sale near me
Pingback: Biohazard Cleaning Services Scotland
Pingback: Guns for sale
Pingback: SEO Services Maldives
Pingback: Used Shipping Containers for Sale
Pingback: buy Instagram followers
Pingback: Zebeta
Pingback: Buy Dmt Vape pen with Bitcoins online
Pingback: buy cialis very cheap prices fast delivery
Pingback: shipping container dimensions
Pingback: buy cbd hemp flowers in Europe
Pingback: lasix canadian pharmacy
Pingback: Sterile Gloves
Pingback: kawasaki z900
Pingback: adhd meds for sale online
Pingback: minecraft dungeons crossplay
Pingback: cialis online daily
Pingback: seo company
Pingback: QUEBEC BLUE STRAIN
Pingback: buy cialis drug
Pingback: mp3juice
Pingback: visit
Pingback: buy cheap canada
Pingback: business cash advance bryan
Pingback: strapon pegging
Pingback: CARGO HOLIDAYS
Pingback: learn more
Pingback: tinder guide
Pingback: star wars pinball machine
Pingback: canada wide
Pingback: tinder in china
Pingback: testing sex toys
Pingback: 50 Beowulf
Pingback: bàn học cho bé
Pingback: millionaire dating free
Pingback: sex toys
Pingback: how to spank properly
Pingback: נערות ליווי בחיפה
Pingback: real dildo
Pingback: mobile homes for rent in westmoreland county
Pingback: Ruger sr9 for sale
Pingback: sex toys for couples
Pingback: thrusting vibrator
Pingback: assault rifles for sale
Pingback: eskort bayan pendik
Pingback: canadian website
Pingback: slot online
Pingback: electric motorbike canada
Pingback: sex toys
Pingback: anal training plugs
Pingback: Buy Weed Online
Pingback: best strap on harness dildo
Pingback: sex games
Pingback: clit vibrator
Pingback: Jurassic Park Arcade Game
Pingback: Buy Weed Online
Pingback: PARROTS FOR SALE
Pingback: latest technology. news
Pingback: ATTA MACHINE
Pingback: cytotmeds.com
Pingback: best kratom capsules
Pingback: kratom for sale
Pingback: buy Instagram likes
Pingback: best delta 8 thc gummies
Pingback: adam and eve online
Pingback: tides today at tides.today
Pingback: buspar for anxiety
Pingback: Food License Delhi
Pingback: prednisone 20 mg price
Pingback: Kitsap Daily News
Pingback: delta 8 for sale
Pingback: delta 8
Pingback: hydroxychloroquine 400 mg
Pingback: walmart price for dapoxetine 60mg
Pingback: bachelor's degree
Pingback: amoxil
Pingback: donepezil hcl side effects
Pingback: amoxicillin interactions
Pingback: azithromycin
Pingback: side effects for cefdinir
Pingback: cefalexin
Pingback: clindamycin hydrochloride
Pingback: zithromax 500mg price
Pingback: sasha grey
Pingback: best finger vibrator
Pingback: anal butt plugs
Pingback: thrusting vibrator
Pingback: buy weed online
Pingback: buy weed
Pingback: dispensary near me
Pingback: buy weed
Pingback: how to buy weed online
Pingback: SF Examiner
Pingback: b+ mushrooms
Pingback: tiktok followers
Pingback: glock 32
Pingback: live resin carts for sale australia
Pingback: buy guns online
Pingback: Surat utang obligasi
Pingback: Glock Guns for sale
Pingback: Takeout
Pingback: MUT
Pingback: hydroxychloroquine azithromycin success
Pingback: sildenafil mexico pharmacy
Pingback: MILF Porn Land
Pingback: sınırsız escort
Pingback: istanbul eskort bayan
Pingback: Roofer
Pingback: online pharmacies canada
Pingback: Lane Recliners
Pingback: Sig P229
Pingback: Canadian Marble Fox
Pingback: Buy Vape Carts Online
Pingback: 50 beowulf ammo
Pingback: best workout sets
Pingback: golden tilefish price
Pingback: how to lose stomach fat
Pingback: bimatoprost para cejas
Pingback: clomid eye damage recovery
Pingback: diflucan uti dosing
Pingback: domperidone for reflux
Pingback: bunnings shed
Pingback: vietnam and hydroxychloroquine
Pingback: plaquenil over the counter
Pingback: best female sex toys
Pingback: سكس
Pingback: click here
Pingback: HBCU Olypmic Token
Pingback: software reviewer
Pingback: Armor Shortage
Pingback: juul mango pods wholesale
Pingback: Canada pharmacy
Pingback: معرفة هوية المتصل
Pingback: buy cannabis online usa
Pingback: buy buds online
Pingback: where to purchase hydroxychloroquine 200mg
Pingback: masturbation
Pingback: TREATING TYPE 1 DIABETES
Pingback: how to use a butterfly vibrator
Pingback: penis enhancer sleeve
Pingback: penis pump review
Pingback: erotic audio reddit
Pingback: zeytinburnu escort
Pingback: CANADA PHARMACY CANADA PHARMACY CANADA PHARMACY
Pingback: Buy Cocaine Online
Pingback: US Trending News
Pingback: สมัคร happyluke
Pingback: body wand mini massager
Pingback: happyluke
Pingback: realistic masturbators
Pingback: Hospital design build operate
Pingback: regcialist.com
Pingback: kozyatagi escort
Pingback: Microdose Capsules
Pingback: thrusting vibrator
Pingback: canadianpharmacyking.com
Pingback: ivermectil uses other than strongyloidiasis
Pingback: anal sex toys
Pingback: mersin escort
Pingback: Vietnamese Restaurant
Pingback: buy weed in Houston
Pingback: fun88
Pingback: prostate vibrator
Pingback: remote control vibrating panties
Pingback: how to use classic vibrators
Pingback: pocket masturbator
Pingback: portable oxygen concentrator under $500
Pingback: best vagina pump
Pingback: their website
Pingback: Masturbator
Pingback: lottovip สมัคร
Pingback: generic priligy 60mg
Pingback: web hosting reviews
Pingback: ground lease
Pingback: lottovip
Pingback: ruay vip
Pingback: prostate toys
Pingback: male sex toys
Pingback: realistic suction cup dildo
Pingback: how to use the most realistic dildo
Pingback: معرفة هوية المتصل
Pingback: Dank Vapes
Pingback: tab stromectol 6mg
Pingback: avcılar escort
Pingback: Platform Built With 99DEFI
Pingback: site de streaming
Pingback: classic car transport
Pingback: french streaming
Pingback: french streaming
Pingback: casino
Pingback: Trade popular cryptocurrency
Pingback: website
Pingback: best male stroker
Pingback: aciphex vs prilosec
Pingback: common myths about sex
Pingback: male sex toys
Pingback: penis ring
Pingback: 1xbit app
Pingback: rechargeable bullet vibrator
Pingback: male masturbators
Pingback: best in ottawa
Pingback: hallmark school panchkula
Pingback: walther q5 match for sale
Pingback: 토토사이트
Pingback: pmang-no1.com
Pingback: russian scarf
Pingback: uganda safari murchison falls safari
Pingback: Diablo strain
Pingback: finish
Pingback: big chief extracts
Pingback: African gray for sale
Pingback: Chihuahua Puppy For Sale
Pingback: MESCALINE FOR SALE
Pingback: stromectol without food
Pingback: Sunbury Manor School
Pingback: visit here
Pingback: blowjob simulator
Pingback: best clit vibrator
Pingback: aranżacja wnętrz Gdynia
Pingback: برنامج تروكولر
Pingback: speakwithanmd hcq
Pingback: free download for windows 10
Pingback: games for pc download
Pingback: pc games for windows 7
Pingback: pc app free download
Pingback: app download for pc
Pingback: apps for pc windows download
Pingback: mp3 juice
Pingback: pc apk free download for windows
Pingback: Stiiizy Pods
Pingback: Agence publicite
Pingback: Buy Guns Online
Pingback: Computer Repair Somerset